شناسایی سازوکارهای عصبی در تحلیل ابهام در ارجاع ضمیری در زبان فارسی

در یک تحقیق میان‌رشته‌ای، به‌منظور چگونگی درک گفتمان و ایجاد انسجام در یک متن با استفاده از دستگاه الکترومغزنگاری ۳۲ کاناله، آزمایشی برای بررسی نحوۀ پردازش رابطۀ هم‌مرجعی حین هم‌مرجع شدن عبارت ارجاعی ضمیری با عبارت پیشینه با استفاده از روش پتانسیل رخداد– وابسته (ای‌آرپی) انجام شد. در این تحقیق، متن‌های دوجمله‌ای به زبان فارسی طراحی شدند. برای تحلیل دقت ارجاع ضمیری شخصی "او" در جملۀ دوم هر متن، دو حالت پایه و ابهام در ارجاع بسته به پیشینه‌های بالقوۀ موجود در جملۀ نخست مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج به‌دست آمده از مقایسۀ حالت ابهام نسبت به حالت پایه با توجه به اصل میزان در دسترس بودن پیشینه حاکی از وجود مولفه‌های ای‌آرپی است که برای تحلیل دقت ارجاع میان تمام زبان‌ها مشترک است. در این پژوهش، با استفاده از طراحی آزمونی مطابق با مدل‌های روان‌شناسی زبان، نقش گفتمانی و هزینۀ پردازش حالت ابهام در ارجاع نسبت به حالت پایه با حضور دو مولفۀ  Nref و LAN مشخص شد. مولفۀ Nref نشان‌دهندۀ دشواری در برقراری رابطۀ هم‌مرجعی میان یک عبارت ارجاعی با دو پیشینۀ بالقوه در متن است. دو پیشینۀ بالقوه در جملۀ نخست باید به یک میزان مبهم باشند تا باعث تحریک و ایجاد مولفۀ Nref شوند. بررسی افزایش شدت مولفۀ LAN که نشان‌دهندۀ افزایش فعالیت حافظۀ کاری است، تحلیل مناسبی برای دقت ارجاع و تعیین میزان سهولت در ایجاد ارجاع ارائه می‌دهد.در مطالعۀ اصل میزان در دسترس بودن پیشینه، با استفاده از دو عنصر مهم نقش گفتمانی و هزینۀ پردازش سازوکارهای عصبی در تحلیل دقت ارجاع مورد مطالعه قرار گرفتند. این دو مولفه بیانگر دشواری در بازنمایی مجدد پیشینۀ صحیح و ایجاد رابطۀ هم‌مرجعی میان ضمیر ارجاعی و دو پیشینۀ موجود در متن است. از آنجایی‌که تشکیل رابطۀ هم‌مرجعی از طریق ضمیر ارجاعی در حالت ابهام در ارجاع نسبت به حالت پایه سخت‌تر است، هزینۀ پردازش آن به خاطر عدم برجستگی پیشینه نیز بیشتر است.